بازی کودکان و همه آنچه که باید در مورد آن بدانیم

بازی و کودک دو عنصر جدایی‌ناپذیر از یکدیگر هستند. تقریبا همه‌ی کودکان زمان قابل ملاحظه‌ای از وقت خود را صرف بازی کردن می‌کنند. بازی فعالیتی است که کودک با میل و بدون اجبار و صرفا به‌خاطر لذت بردن آن را آنجام می‌دهد و هدف خاصی از آن ندارد؛ هرچند تاثیر بازی بیش از صرف لذت و سرگرمی است. اگر به بازی کودکان دقت کرده باشید متوجه شده‌اید که بازی آنها با بزرگسالان متفاوت است. هرچقدر سن کودک پایین‌تر باشد تعداد بیشتری بازی برای سرگرمی دارد. همچنین کودکان نسبت به قوانین بازی سخت‌گیرتر از بزرگسالان هستند.

کیفیت بازی کودکان با افزایش سن تغییر می‌کند. خردسالان در سنین بسیار پایین، مثلاً تا یک سالگی به‌صورت «آزاد» بازی می‌کنند؛ به این معنی که آنها بدون نیاز به همبازی از بازی لذت می‌برند و به‌تنهایی با محیط و ابزارهای موجود سرگرم می‌شوند. در این سن، کودکان ممکن است به یک‌باره بازی را رها کرده و مشغول فعالیت دیگری شوند. بنابراین انتظار نداشته باشید کودک زیر یک سالِ شما، شما را به‌عنوان همبازی انتخاب کند. بهترین کمک شما به کودکِ چندماهه‌ی خود این است که اسباب‌بازی‌هایی برایش تهیه کنید که حواس و کنجکاوی او را تحریک کند. توجه به این نکته ضروری است که اسباب‌بازی‌های تیز و برنده و بسیار ریز مناسب این سن نیستند.

راهنمای جامع خرید اسباب بازی فکری، آموزشی و سرگرمی

به موازات افزایش سن، کودک شما به بازی نمادین یا تخیلی می‌پردازد. از ویژگی‌های بازی خیالی، تقلید است. کودک بعد از دو سالگی حرکات و فعالیت‌های محیط اطراف را به‌خوبی تماشا کرده و به‌دلیل رشد مغز و بهبود عملکرد آن، این حرکات و فعالیت‌ها را در ذهن نگهداری می‌کند و سپس در موقعیت‌های مناسب آن‌ها را مجددا اجرا می‌کند؛ به‌طور مثال یک کودک ممکن است عروسک خود را روی پاهای خود گذاشته و تکان دهد، چون این عمل را قبلا از طرف مادر دیده و در ذهن خود نگه داشته است.

کودکان همچنین می‌توانند به اشیا جان دهند؛ مثلا روی صندلی می‌نشینند و وانمود می‌کنند داخل هواپیمای درحال پرواز هستند.

بعد از شش سالگی، کودکان تمایل زیادی به بازی سازنده از خود نشان می‌دهند. در این شکل از بازی که مستلزم رشد کافیِ ذهنی و جسمیِ کودک است، او بیشتر وقت خود را صرف بازی‌هایی می‌کند که درنهایت منجر به ساختن یک کاردستی خواهد شد. شن‌بازی، خانه‌سازی،‌ آدم‌برفی و یا دوختن یک لباس ساده برای عروسک، جزو این دسته از انواع بازی کودکان است. بازی‌های سازنده در این دوران به عزت‌نفس و حس خودکارآمدی کودک می‌افزاید.

چرا بازی کردن کودکان مهم است؟

اهمیت بازی کودکان در طول دوران کودکی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. کودک بدون بازی، به‌خصوص بازی با دیگر کودکان، خودبین، خودرأی و خودخواه می‌شود. بازی به کودک می‌آموزد چگونه با دیگران همکاری و حقوق آنها را رعایت کند. کودک از طریق بازی کردن با کودکانِ دیگر همچنین نحوه‌ی ایجاد روابط اجتماعی با غریبه‌ها و حل مسأله و مشکلات ناشی از آن را یاد می‌گیرد. بازی برای کودک صرفا یک سرگرمی نیست هرچند که او فقط با هدف لذت بازی می‌کند اما در حین بازی مهارت‌هایی را می‌آموزد که با یادگیری مستقیم ممکن نیست.

نقش بازی در رشد جسمی و روحی کودکان

به‌دست آوردن و افزایش تعادل، از مهمترین دستاوردهای بازی‌های فیزیکی است که توسط کودک انجام می‌شود. هرچقدر بازی کودکان از پویایی و تحرک بیشتری برخوردار باشد در مهارت‌های حرکتی، مسلط‌تر خواهند بود. کودکان در چنین بازی‌هایی نسبت به آنهایی که کمترین تحرک را دارند، استخوان و ماهیچه‌های خوب‌رشدیافته و تقویت‌شده خواهند داشت. اسباب‌بازی‌هایی که مستلزم به کار گرفتن انگشت‌ها هستند باعث هماهنگی انگشت‌ها با هم و با چشم خواهند شد. بازی کودکان با خود یا همسالان حس نشاط و لذت را در آنها زنده نگه داشته و باعث رشد سالم روانی آنها خواهد شد.

کودکانی که از بازی محروم هستند علاوه بر اینکه گوشه‌گیر و فاقد مهارت‌های اجتماعی خواهند بود،‌ عقب‌ماندگی‌هایی نیز در زمینه رشد هوشی نشان خواهند داد. والدین اولین همبازی‌های کودک هستند بنابراین حاصل این مشارکت در بازی، پیوند عمیق عاطفی والدین و فرزند و در نتیجه شکل‌گیری دلبستگی و حس امنیت در کودک است. در نتیجه بازی نقش بسیاری در رشد جسمی و روانی کودک داشته و در حقیقت رشد روحی و جسمی کودک در گرو تجربه‌ی ساعت‌های کافیِ بازی‌کردن است.

نقش بازی در خلاقیت کودکان

همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، یکی از انواع بازی کودکان بازی نمادی است. کودکان در این نوع از بازی، ابزارها و وسایل را، فارغ از کارکرد اصلی‌شان و براساس نیازِ خود به‌کار می‌برند؛ برای مثال از تکه‌ای چوب به‌عنوان دوچرخه، از کاسه به‌عنوان کلاه‌خود یا از کنترل تلویزیون به‌عنوان تلفن استفاده می‌کنند. بازی این امکان را می‌دهد که خلاقیت کودک و قوه‌ی تخیل او توسعه پیدا کند. پرورش خلاقیت در دوران کودکی اساسِ موفقیت در آینده‌ی فرد خواهد بود. امروزه در بازار اسباب‌بازی‌هایی عرضه می‌شوند که قابلیت تحریک قوه‌ی تخیل و سازندگی را در کودکان دارند. برای مثال تکه‌های لگو در ظاهر چند قطعه‌ی نامربوط هستند که کودک با استفاده از خلاقیت خود انواع سازه‌ها را با آنها می‌سازد.

نقش بازی در آموزش و یادگیری کودکان

بازی علاوه بر سرگرمی و ایجاد لذت، نقش مهمی در یادگیری کودک نیز دارد. کودکان بسیاری از مطالب جدید و مشکل را از طریق بازی زودتر و آسان‌تر یاد می‌گیرند. بازی کردن و یادگیری برای کودکان یک تکلیف مشابه است که تفاوتی با هم ندارند بنابراین بهترین ابزار آموزش در دوران کودکی محسوب می‌شوند. اسباب‌بازی‌هایی در بازار هستند که به کودکان در یادگیری حجم، اعداد، شمارش، طبقه‌بندی، حروف الفبا و... کمک می‌کنند. عروسک‌های انگشتی یکی دیگر از اسباب‌بازی‌هایی هستند که در آموزش مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله قابل استفاده هستند.

نقش بازی در تربیت کودکان

بازی، کودکان را برای ورود به دنیای بزرگسالی مهیا می‌کند. اگر کودکان را هنگام بازی تماشا کرده باشید متوجه شده‌اید که هر کودک ویژگی‌های سخصیتی و رفتاری منحصربه‌فردی دارد. یکی کمرو و خجالتی و دیگری جسور و معاشرتی است. چنانچه متوجه نقص یا اِشکالی در رفتار یا شخصیت کودک شوید، می توان با به‌کارگیری انواع بازی به حل مشکل کمک کرد. کودکان خجالتی و کم‌رو با ایفای نقش در بازی می‌توانند جسارت را تمرین کنند. در بازی‌هایی که در آن نقش‌های مختلف مثل مادر، پدر، فرزند، ‌فروشنده و... ایفا می‌شوند، کودکان فرصت یادگیری نقش‌ها و رعایت قوانین مورد انتظار بزرگسالان را بدست خواهند آورد. بدین ترتیب بازی کودکان تبدیل به وسیله‌ای برای تمرین نقش‌های آینده در بزرگسالی نیز خواهد بود.

جمع‌بندی

طبیعتِ همه‌ی کودکان فارغ از جنس،‌ محل زندگی و فرهنگ اجتماعی،‌ وابسته و نیازمند بازی است. یکی از مهم‌ترین وظایف والدین تشخیص این نیاز و برآورده کردن آن است. والدینی که با اهمیت بازی کودکان آشنا هستند در آینده فرزندی سالم خواهند داشت. سخن آخر اینکه بهتر است والدین قبل از خرید هر نوع اسباب‌بازی،‌ از وجود سنخیت بین اسباب‌بازی و سن و شرایط کودک آگاهی‌های لازم را به‌دست آورند تا کودک کمترین آسیب و بیشترین بهره را تجربه کند.

چرا بازی برای کودکان مهم است؟

بازی به کودک می‌آموزد چگونه با دیگران همکاری و حقوق آنها را رعایت کند. کودک از طریق بازی کردن با کودکانِ دیگر همچنین نحوه‌ی ایجاد روابط اجتماعی با غریبه‌ها و حل مسأله و مشکلات ناشی از آن را یاد می‌گیرد. بازی برای کودک صرفا یک سرگرمی نیست هرچند که او فقط با هدف لذت بازی می‌کند اما در حین بازی مهارت‌هایی را می‌آموزد که با یادگیری مستقیم ممکن نیست.

نقش بازی در رشد جسمی کودک چگونه است؟

هرچقدر بازی کودکان از پویایی و تحرک بیشتری برخوردار باشد در مهارت‌های حرکتی، مسلط‌تر خواهند بود. کودکان در چنین بازی‌هایی نسبت به آنهایی که کمترین تحرک را دارند، استخوان و ماهیچه‌های خوب‌رشدیافته و تقویت‌شده خواهند داشت. اسباب‌بازی‌هایی که مستلزم به کار گرفتن انگشت‌ها هستند باعث هماهنگی انگشت‌ها با هم و با چشم خواهند شد